اهمیت بازی پازل به خاطر تاثیری است که بر ابعاد مختلف هوش و توانایی های ذهنی کودک و همچنین سایر گروه های سنی دارد.

پازل ها از تصویرهای دو یا چهار قطعه ای برای کودکان نوپا دارد تا عکس های پیچیده تری که بیست و چهار یا سی و شش قطعه را در بر می گیرد. البته بازی پازل محدوده سنی ندارد و برای نوجوانان، جوانان و بزرگسالان پازل های هزار، دو هزار، پنج هزار و بیشتر نیز در بازار وجود دارد. همچنین پازلهای سه بعدی و پازل های پیچیده تر.

پازل، یک بازی هیجان انگیز برای کودکان است. آنها در دوره نوپایی از بازی با پازل ها و مکعب های پازلی  لذت می برند. ویژگی اصلی پازل ها این است که کودک در ذهنش توانایی تکمیل تصاویر را پیدا می کند.

در خرید پازل ها باید به سن و سطح درک و فهم کودک و تناسب پازل با آن توجه داشت.

پازل نباید آن قدر سخت باشد که کودک از حل آن ناتوان شود و احساس شکست و نومیدی کند.

به تعبیری، پازل باید کودک را به مبارز طلبی و تفکر و تأمل وا دارد تا کودک از توانایی های ذهنی و روانی خویش برای حل مسئله استفاده کند. ولی این مبارزه طلبی و زورآزمایی فکری و روانی نباید خیلی ادامه یابد، وگرنه کودک احساس شکست و حقارت می کند و اعتماد به نفس او کاهش می یابد.

باید مراقبت نمود تا شکست های کودک در بازی با انواع اسباب بازی ها از سه یا چهار بار بیشتر نشود، زیرا برای رشد شخصیت و سلامت روانی کودک زیان آور است.

همچنبن پازل نباید آن قدر ساده و آسان باشد که کودک علاقه اش را از دست بدهد و احساس خستگی کند، بلکه باید کودک را به مبارزه بطلبد و کودک پس از مقداری تلاش و کوشش فکری، بتواند بر آن پیروز شود تا برایش جذاب و شیرین باشد.

درجه سختی و آسانی پازل به اندازه پازل یا موضوع آن بستگی دارد که ریز یا درشت و تعداد آن کم و یا زیاد باشد.

معمولا پازل کودکان از ۳ تا ۳۶ قطعه طراحی می شود.

هر اندازه موضوع پازل پیچیده تر باشد، و تصاویر بکار رفته در آن ریزتر و متراکم تر باشد، پازل سخت تر است.

اهمیت بازی پازل در این است که برای تهیه پازل، متناسب با سن کودک از پازل های ساده تر شروع کنیم و گام به گام او را با پازل های سخت تر و پیچیده تر آشنا کنیم.

در این صورت از نتایج و بازخورد مثبتی در بازی بهره مند شده و انگیزه اش برای بازی بیشتر شود.

پازل های یک تکه
برای کودکان نوپا که هنوز هیچ ایده ای درباره ی پازل بازی ندارند، شما نخست می بایست با پازل هایی مخصوص این دوره، مفهوم چفت کردن را به او یاد دهید.

برای این منظور بهتر است از پازل های تک تکه ای یا جایگذاری استفاده کنید، که شکل ساده ای داشته و پازل را فیت یک زمینه می کند. چون حتی زمانی که کودک قادر به درک قسمت های مختلف نیست به وسیله ی آزمایش و خطا به راحتی می تواند جای واقعی آنها را پیدا کند.

البته بدیهی است که، نتیجه ی مطلوب زمانی بدست می آید که کودک از روی نظم و قاعده منطقی بتواند پازلی را تکمیل کند. نه آن که بصورت تصادفی و از طریق آزمون و خطا جایگذاری را انجام دهد. در این حالت کودک به سختی مسئله را حل می کند و وقت زیادی را صرف خواهد کرد. صرف وقت زیاد و عدم درک نظم منطقی موجود باعث دلزدگی و خستگی کودک می شود.

بازی با  پازل تک تکه ای می بایست تا جایی ادامه داشته باشد که کودک به مهارت بازی برسد و بتواند هنگامی که یک پازل تک تکه ای دیگر در اختیارش قرار می دهید طی یک یا سه بار تلاش آنرا در جای خود قرار دهد.

پازل های جور چین تک تکه ای هم بدین منظور مناسب اند. استفاده از جورچین اشکال نیز به کودک نوپایتان کمک می کند تا اشکال را درک کرده و به علاوه آنها را با یکدیگر هماهنگ سازد. اگر فکر می کنید که این بازی برای کودکتان کمی سخت است می توانید آن را ساده سازی کنید. نخست هر تکه پازل جورچین را جلوی محل قرارگیری اش قرار دهید، سپس از او بخواهید تا آنرا سر جای خوش بگذارد. این شیوه باعث تقویت استعدادهای شناختی همراه با تمرین حل مسئله می شود.

پازل های دو تکه ای:
وقتی که احساس کردید کودکتان در انجام پازل های تک تکه ای مهارت زیادی پیدا کرد و یاد گرفت که پازل های جورچین چگونه کار می کنند. در مرحله بعدی مفهوم تکمیلی یک تصویر را به او آموزش دهید. به کودکتان یاد داده که چگونه تصاویر با چسباندن تکه ها به هم تشکیل می شوند. بهتر است جلوی او چند بار بازی کنید. و وقتی او پس از مدتی بازی با پازل های دو تکه به درک تکمیل شکل با قرار دادن پازل ها در کنار هم رسید، به او پازل های ۴ تکه ای را معرفی کنید.

پازل های ۴ تکه ای:
پازل های مربوط به نوپاها اغلب در سِت های ۴ تایی، ۶ تایی، ۹ و ۱۲ تایی طراحی شده اند.

کسب مهارت در حل پازل های ۴ تکه ای به این معنا نیست که او می تواند پازل های ۶ و ۱۲ تکه ایی را نیز حل کند. کودکان پازل های با تکه های بیشتر را به مرور زمان یاد می گیرند. بنابراین، حتی اگر روی یک بسته پازل ۶ و ۱۲ تکه ای نوشته بود که مخصوص کودک نوپا، شما تا وقتی که کودکتان به مهارت حل پازل های ۴ تکه ای نرسیده نباید، این پازل ها را در اختیار او بگذارید.

برای استفاده از پازل های با قطعات بیشتر کودک می بایست به لحاظ :

عاطفه مثبت و انگیزش،

مهارت های ادراک دیداری

و توجه و تمرکز رشد کرده باشد.

این سه عامل در تسلط یافتن و تشویق کودک برای حل پازل های ۴ تکه ای بسیار مهم اند.

برای شروع بازی ابتدا پازل های تکمیل شده را جلوی کودکتان قرار دهید و برای تشویق کودک به ادامه بازی می توانید یک قصه درباره ی آن پازل هم بسازید. پس از آن که کودک خوب تصویر تکمیل شده را مشاهده کرد جلوی چشمان او یک تکه را برداشته از پازل اصلی کمی دورتر بگذارید. بعد از کودک بخواهید که آن تکه پازل جدا شده را سر جای خودش بگذارد و شکل را تکمیل کند. سپس این کار را با تکه دیگر انجام دهید.

در مرحله بعد دو تکه پازل را از تصویر اصلی جدا کنید. وقتی کودکتان توانست دو تکه پازل جدا شده را به درستی در سر جای خودش قرار دهد. پازل را به صورت تکه های جدا اما در کنار هم قرار دهید. پازل ها را آنقدر دور از هم نگذارید که او یک شکل منسجم را نتواند در ذهنش تصور کند. بلکه پازل ها را به شکل جداگانه و نزدیک هم قرار داده و از او بخواهید تا شکل را تکمیل کند.

وقتی کودکتان در این بخش نیز به مهارت رسید، می توانید تکه های پازل به هم ریخته تر و از او بخواهید تا آن را حل کند. شاید در ابتدا حل این مرحله از پازل ۴ تکه ای کمی سخت باشد اما بالاخره با تکرار این تمرین کودک نوپا خواهد توانست به حل مسئله دست یابد.

پازل های با قطعات بیشتر
همانطور که در مورد پازل چهار تکه ای گفته شد، برای آموزش حل پازل های با قطعات بیشتر نیز یکی از شیوه های آموزش تکمیل پازل در سنین پایین، روش زنجیره  معکوس است. بدین ترتیب که ابتدا تصویر کامل را به کودک نشان می دهیم و سپس یکی از قطعه هایی که تصویر را کامل می کند را از آن جدا می سازیم و از کودک می خواهیم تا آن قطعه را در جای خود قرار دهد . در مرحله ی بعد، دو قطعه را جدا می کنیم و از وی می خواهیم تا آن قطعه ها را در جای خود قرار دهد. به همین ترتیب پیش می رویم تا کودک مستقلاً بتواند همه ی قطعات را به هم وصل کند و تصویر کامل را به وجود آورد.

البته، اگر کودک قادر به تکمیل تصویر از اول باشد، می توان از همان ابتدا از وی خواست تا تمام قطعات را در جای خود قرار دهد و تصویر را تکمیل کند.

اهمیت بازی پازل در این است که تصاویر پازل ها درباره ی موضوع هایی باشد که در محدوده ی تجربیات کودک قرار دارد و کودک پیشتر با آن آشنا شده است. تصاویر قهرمانان کارتونی همیشه مورد علاقه ی کودکان هستند و آنان با آنها آشنایی قبلی دارند. این نمونه ها به فرهنگ جامعه و طبقه اجتماعی کودکان نیز ارتباط دارد.

 اهداف، فواید و اهمیت بازی پازل برای کودکان

• تشخیص تفاوت در فرم، رنگ، اندازه و شکل به عنوان ابزار پایه هوش در دوره نوپایی
• تقویت هوش کلامی و افزایش دامنه واژگان جدید هنگام آشنایی با تصاویر جدید.
• تقویت حافظه دیداری.
• فهم رابطه بین جزء و کل و اینکه اجزاء شکل اصلی را می سازند.
• تقویت هوش فضایی، هندسی و تجسمی، با تجسم طرح اصلی و دنبال کردن خطوط و رنگها.
• افزایش قدرت هماهنگی بین چشم و دست که در سنین پایین بسیار اهمیت دارد.
• تقویت مهارتهای حرکتی دست به خصوص در پازل های مکعبی
• پرورش ذوق هنری کودک با درک تصاویر و رنگها
• افزایش قدرت توجه و تمرکز به عنوان یکی از مهارت های پایه برای آموزش و پرورش کودک
• افزایش اعتماد به نفس و احساس رضایت خاطر پس از حل پازل.
• درک مفهوم نظم و ترتیب و ضرورت توجه به آن.
• تقویت مهارت حل مسئله.
• آموزش صبر و پایداری در حل مسئله.
• تقویت هوش منطقی و استدلالی که پایه آموزش ریاضی نیز محسوب می شود.
• درک مفاهیم سطح، حجم و ارتفاع در بازی با پازل های مکعبی.

توجه داشته باشید که پازل بازی های دیجیتالی که امروزه در تبلت، موبایل و کامپیوتر وجود دارد همه مزایای فوق را در بر ندارند و البته آنها نیز مفید هستند و در مقایسه با سایر بازی های خشن و نامناسب کامپیوتری برتری دارند.

منتها در استفاده از تبلت و کامپیوتر باید به محدودیت زمانی استفاده از آنها در طول روز برای گروه های مختلف سنی توجه داشت.

زیرا مضراتی برای قوای جسمی و ذهنی کودک دارند که می توانید اطلاعات بیشتر در این مورد را در مقالات مربوطه ببینید.

اهداف و  اهمیت بازی پازل برای بزرگسالان
بازی پازل یکی از روش های موثر برای ورزش مغز محسوب می شود.

ورزش مغز به صورت آرام در طول سن افراد صورت میگیرد.

در مواقع انجام کارهای سخت و دشوار و دسترسی به مسئولیت های سخت میتوانید با این بازی به مغز خود ورزش های بدهید.

بالتیمور و جورج استاد دانشگاه هایکینز بر اساس تحقیقات خود به این امر شگفت انگیز دست یافته اند که اهمیت بازی پازل در این است که اثرات بادوام بر قدرت استدلال و سرعت عمل در دریافت مطالب آموزشی دارند.

بازی پازل به تحرکات چشم افراد بسیار کمک می کند.

در طول سالیان گذشته پازل های متعددی در شکل های آسان و پیچیده طراحی شده است که افراد میتوانند با انجام آن، نتایج  موثری در بهبود کارکرد مغز به دست آورند.

یکی از دلایل اهمیت بازی پازل تاثیر آن بر تقویت حافظه و مبارزه با بیماری آلزایمر است.

افرادی که به دلایل موروثی نگران ابتلا به آلزایمر هستند می توانند با این بازی و سایر بازی های تقویت حافظه مثل فلش کارت و همچنین تمرین به خاطر سپردن شعر از بروز این بیماری جلوگیری کنید.

در اهمیت بازی پازل کافی است بدانید که بازی های پازل و سایر بازی های تقویت هوش میتوانند کارکرد مغز شما را در مسائل روزمره زندگیتان به نحو موثری بهبود بخشند.

منبع:
Teach, make a difference. (2013). The Benefits of Puzzles in Early Childhood Development. 

OT MAM learning activities. (2012). Teach Your Toddler To Do Puzzles.

۱- از تشویق های بیش از حد خودداری کنید:
شاید بیشتر والدین این تصور را دارند که تشویق کردن کودک موجب تقویت عزت نفس در کودک می شود تشویق ها باید درست و به جا صورت بگیرند زمانی که کودک کار درستی انجام داده می توانید او را تشویق کنید اما این تشویق ها نباید به حدی باشد که کودک دست از تلاش بردارد در صورتی که عزت نفس در کودکان در زمان بروز مشکلات و نحوه برخورد کودک با آن مشکل خود را نشان خواهد داد.

۲- تجربه کردن خطر و اشتباه:
بسیاری از والدین کودکان خود را از خطر و اشتباه دور نگه می دارند و به نوعی کودک را قرنطینه می کنند این کار کاملاٌ اشتباه است و تا زمانی که کودک با محیط بیرون و خطرات آن ارتباط برقرار نکند در واقع عزت نفس معنایی ندارد و زمانی معنا پیدا می کند که کودک در مواجه با مشکل درست تصمیم گیری کند.

۳- احترام به انتخاب کودک:
یکی از راه های تقویت عزت نفس در کودکان ایجاد زمینه مناسب برای تصمیم گیری می باشد زمانی در خرید کودک خود لباس ها را انتخاب می کند احساس احترام و ارزشمندی دارد و این تصور در او ایجاد می شود که من هم می توانم.

۴- در کارهای منزل از او کمک بگیرید:
کمک گرفتن از کودک در انجام دادن کارهای خانه حس مسؤلیت پذیری و مفید بودن را در او ایجاد می کند با این کار کودک شایستگی های خود را در می یابد و خود را برای پذیرش مسؤلیت های بزرگ تر آماده می کند.

۵- علایق کودک را کشف کنید:
عزت نفس در کودکان ریشه در توانایی آنان دارد کودکی که می داند چه توانایی هایی دارد و خانواده و اطرافیان به این توانایی اهمیت می دهند و او را تشویق می کنند عزت نفس بالایی پیدا می کند بنابراین کودکان را برای رسیدن به علایق و استعدادها همراهی کنید.