اهمیت بازی پازل به خاطر تاثیری است که بر ابعاد مختلف هوش و توانایی های ذهنی کودک و همچنین سایر گروه های سنی دارد.

پازل ها از تصویرهای دو یا چهار قطعه ای برای کودکان نوپا دارد تا عکس های پیچیده تری که بیست و چهار یا سی و شش قطعه را در بر می گیرد. البته بازی پازل محدوده سنی ندارد و برای نوجوانان، جوانان و بزرگسالان پازل های هزار، دو هزار، پنج هزار و بیشتر نیز در بازار وجود دارد. همچنین پازلهای سه بعدی و پازل های پیچیده تر.

پازل، یک بازی هیجان انگیز برای کودکان است. آنها در دوره نوپایی از بازی با پازل ها و مکعب های پازلی  لذت می برند. ویژگی اصلی پازل ها این است که کودک در ذهنش توانایی تکمیل تصاویر را پیدا می کند.

در خرید پازل ها باید به سن و سطح درک و فهم کودک و تناسب پازل با آن توجه داشت.

پازل نباید آن قدر سخت باشد که کودک از حل آن ناتوان شود و احساس شکست و نومیدی کند.

به تعبیری، پازل باید کودک را به مبارز طلبی و تفکر و تأمل وا دارد تا کودک از توانایی های ذهنی و روانی خویش برای حل مسئله استفاده کند. ولی این مبارزه طلبی و زورآزمایی فکری و روانی نباید خیلی ادامه یابد، وگرنه کودک احساس شکست و حقارت می کند و اعتماد به نفس او کاهش می یابد.

باید مراقبت نمود تا شکست های کودک در بازی با انواع اسباب بازی ها از سه یا چهار بار بیشتر نشود، زیرا برای رشد شخصیت و سلامت روانی کودک زیان آور است.

همچنبن پازل نباید آن قدر ساده و آسان باشد که کودک علاقه اش را از دست بدهد و احساس خستگی کند، بلکه باید کودک را به مبارزه بطلبد و کودک پس از مقداری تلاش و کوشش فکری، بتواند بر آن پیروز شود تا برایش جذاب و شیرین باشد.

درجه سختی و آسانی پازل به اندازه پازل یا موضوع آن بستگی دارد که ریز یا درشت و تعداد آن کم و یا زیاد باشد.

معمولا پازل کودکان از ۳ تا ۳۶ قطعه طراحی می شود.

هر اندازه موضوع پازل پیچیده تر باشد، و تصاویر بکار رفته در آن ریزتر و متراکم تر باشد، پازل سخت تر است.

اهمیت بازی پازل در این است که برای تهیه پازل، متناسب با سن کودک از پازل های ساده تر شروع کنیم و گام به گام او را با پازل های سخت تر و پیچیده تر آشنا کنیم.

در این صورت از نتایج و بازخورد مثبتی در بازی بهره مند شده و انگیزه اش برای بازی بیشتر شود.

پازل های یک تکه
برای کودکان نوپا که هنوز هیچ ایده ای درباره ی پازل بازی ندارند، شما نخست می بایست با پازل هایی مخصوص این دوره، مفهوم چفت کردن را به او یاد دهید.

برای این منظور بهتر است از پازل های تک تکه ای یا جایگذاری استفاده کنید، که شکل ساده ای داشته و پازل را فیت یک زمینه می کند. چون حتی زمانی که کودک قادر به درک قسمت های مختلف نیست به وسیله ی آزمایش و خطا به راحتی می تواند جای واقعی آنها را پیدا کند.

البته بدیهی است که، نتیجه ی مطلوب زمانی بدست می آید که کودک از روی نظم و قاعده منطقی بتواند پازلی را تکمیل کند. نه آن که بصورت تصادفی و از طریق آزمون و خطا جایگذاری را انجام دهد. در این حالت کودک به سختی مسئله را حل می کند و وقت زیادی را صرف خواهد کرد. صرف وقت زیاد و عدم درک نظم منطقی موجود باعث دلزدگی و خستگی کودک می شود.

بازی با  پازل تک تکه ای می بایست تا جایی ادامه داشته باشد که کودک به مهارت بازی برسد و بتواند هنگامی که یک پازل تک تکه ای دیگر در اختیارش قرار می دهید طی یک یا سه بار تلاش آنرا در جای خود قرار دهد.

پازل های جور چین تک تکه ای هم بدین منظور مناسب اند. استفاده از جورچین اشکال نیز به کودک نوپایتان کمک می کند تا اشکال را درک کرده و به علاوه آنها را با یکدیگر هماهنگ سازد. اگر فکر می کنید که این بازی برای کودکتان کمی سخت است می توانید آن را ساده سازی کنید. نخست هر تکه پازل جورچین را جلوی محل قرارگیری اش قرار دهید، سپس از او بخواهید تا آنرا سر جای خوش بگذارد. این شیوه باعث تقویت استعدادهای شناختی همراه با تمرین حل مسئله می شود.

پازل های دو تکه ای:
وقتی که احساس کردید کودکتان در انجام پازل های تک تکه ای مهارت زیادی پیدا کرد و یاد گرفت که پازل های جورچین چگونه کار می کنند. در مرحله بعدی مفهوم تکمیلی یک تصویر را به او آموزش دهید. به کودکتان یاد داده که چگونه تصاویر با چسباندن تکه ها به هم تشکیل می شوند. بهتر است جلوی او چند بار بازی کنید. و وقتی او پس از مدتی بازی با پازل های دو تکه به درک تکمیل شکل با قرار دادن پازل ها در کنار هم رسید، به او پازل های ۴ تکه ای را معرفی کنید.

پازل های ۴ تکه ای:
پازل های مربوط به نوپاها اغلب در سِت های ۴ تایی، ۶ تایی، ۹ و ۱۲ تایی طراحی شده اند.

کسب مهارت در حل پازل های ۴ تکه ای به این معنا نیست که او می تواند پازل های ۶ و ۱۲ تکه ایی را نیز حل کند. کودکان پازل های با تکه های بیشتر را به مرور زمان یاد می گیرند. بنابراین، حتی اگر روی یک بسته پازل ۶ و ۱۲ تکه ای نوشته بود که مخصوص کودک نوپا، شما تا وقتی که کودکتان به مهارت حل پازل های ۴ تکه ای نرسیده نباید، این پازل ها را در اختیار او بگذارید.

برای استفاده از پازل های با قطعات بیشتر کودک می بایست به لحاظ :

عاطفه مثبت و انگیزش،

مهارت های ادراک دیداری

و توجه و تمرکز رشد کرده باشد.

این سه عامل در تسلط یافتن و تشویق کودک برای حل پازل های ۴ تکه ای بسیار مهم اند.

برای شروع بازی ابتدا پازل های تکمیل شده را جلوی کودکتان قرار دهید و برای تشویق کودک به ادامه بازی می توانید یک قصه درباره ی آن پازل هم بسازید. پس از آن که کودک خوب تصویر تکمیل شده را مشاهده کرد جلوی چشمان او یک تکه را برداشته از پازل اصلی کمی دورتر بگذارید. بعد از کودک بخواهید که آن تکه پازل جدا شده را سر جای خودش بگذارد و شکل را تکمیل کند. سپس این کار را با تکه دیگر انجام دهید.

در مرحله بعد دو تکه پازل را از تصویر اصلی جدا کنید. وقتی کودکتان توانست دو تکه پازل جدا شده را به درستی در سر جای خودش قرار دهد. پازل را به صورت تکه های جدا اما در کنار هم قرار دهید. پازل ها را آنقدر دور از هم نگذارید که او یک شکل منسجم را نتواند در ذهنش تصور کند. بلکه پازل ها را به شکل جداگانه و نزدیک هم قرار داده و از او بخواهید تا شکل را تکمیل کند.

وقتی کودکتان در این بخش نیز به مهارت رسید، می توانید تکه های پازل به هم ریخته تر و از او بخواهید تا آن را حل کند. شاید در ابتدا حل این مرحله از پازل ۴ تکه ای کمی سخت باشد اما بالاخره با تکرار این تمرین کودک نوپا خواهد توانست به حل مسئله دست یابد.

پازل های با قطعات بیشتر
همانطور که در مورد پازل چهار تکه ای گفته شد، برای آموزش حل پازل های با قطعات بیشتر نیز یکی از شیوه های آموزش تکمیل پازل در سنین پایین، روش زنجیره  معکوس است. بدین ترتیب که ابتدا تصویر کامل را به کودک نشان می دهیم و سپس یکی از قطعه هایی که تصویر را کامل می کند را از آن جدا می سازیم و از کودک می خواهیم تا آن قطعه را در جای خود قرار دهد . در مرحله ی بعد، دو قطعه را جدا می کنیم و از وی می خواهیم تا آن قطعه ها را در جای خود قرار دهد. به همین ترتیب پیش می رویم تا کودک مستقلاً بتواند همه ی قطعات را به هم وصل کند و تصویر کامل را به وجود آورد.

البته، اگر کودک قادر به تکمیل تصویر از اول باشد، می توان از همان ابتدا از وی خواست تا تمام قطعات را در جای خود قرار دهد و تصویر را تکمیل کند.

اهمیت بازی پازل در این است که تصاویر پازل ها درباره ی موضوع هایی باشد که در محدوده ی تجربیات کودک قرار دارد و کودک پیشتر با آن آشنا شده است. تصاویر قهرمانان کارتونی همیشه مورد علاقه ی کودکان هستند و آنان با آنها آشنایی قبلی دارند. این نمونه ها به فرهنگ جامعه و طبقه اجتماعی کودکان نیز ارتباط دارد.

 اهداف، فواید و اهمیت بازی پازل برای کودکان

• تشخیص تفاوت در فرم، رنگ، اندازه و شکل به عنوان ابزار پایه هوش در دوره نوپایی
• تقویت هوش کلامی و افزایش دامنه واژگان جدید هنگام آشنایی با تصاویر جدید.
• تقویت حافظه دیداری.
• فهم رابطه بین جزء و کل و اینکه اجزاء شکل اصلی را می سازند.
• تقویت هوش فضایی، هندسی و تجسمی، با تجسم طرح اصلی و دنبال کردن خطوط و رنگها.
• افزایش قدرت هماهنگی بین چشم و دست که در سنین پایین بسیار اهمیت دارد.
• تقویت مهارتهای حرکتی دست به خصوص در پازل های مکعبی
• پرورش ذوق هنری کودک با درک تصاویر و رنگها
• افزایش قدرت توجه و تمرکز به عنوان یکی از مهارت های پایه برای آموزش و پرورش کودک
• افزایش اعتماد به نفس و احساس رضایت خاطر پس از حل پازل.
• درک مفهوم نظم و ترتیب و ضرورت توجه به آن.
• تقویت مهارت حل مسئله.
• آموزش صبر و پایداری در حل مسئله.
• تقویت هوش منطقی و استدلالی که پایه آموزش ریاضی نیز محسوب می شود.
• درک مفاهیم سطح، حجم و ارتفاع در بازی با پازل های مکعبی.

توجه داشته باشید که پازل بازی های دیجیتالی که امروزه در تبلت، موبایل و کامپیوتر وجود دارد همه مزایای فوق را در بر ندارند و البته آنها نیز مفید هستند و در مقایسه با سایر بازی های خشن و نامناسب کامپیوتری برتری دارند.

منتها در استفاده از تبلت و کامپیوتر باید به محدودیت زمانی استفاده از آنها در طول روز برای گروه های مختلف سنی توجه داشت.

زیرا مضراتی برای قوای جسمی و ذهنی کودک دارند که می توانید اطلاعات بیشتر در این مورد را در مقالات مربوطه ببینید.

اهداف و  اهمیت بازی پازل برای بزرگسالان
بازی پازل یکی از روش های موثر برای ورزش مغز محسوب می شود.

ورزش مغز به صورت آرام در طول سن افراد صورت میگیرد.

در مواقع انجام کارهای سخت و دشوار و دسترسی به مسئولیت های سخت میتوانید با این بازی به مغز خود ورزش های بدهید.

بالتیمور و جورج استاد دانشگاه هایکینز بر اساس تحقیقات خود به این امر شگفت انگیز دست یافته اند که اهمیت بازی پازل در این است که اثرات بادوام بر قدرت استدلال و سرعت عمل در دریافت مطالب آموزشی دارند.

بازی پازل به تحرکات چشم افراد بسیار کمک می کند.

در طول سالیان گذشته پازل های متعددی در شکل های آسان و پیچیده طراحی شده است که افراد میتوانند با انجام آن، نتایج  موثری در بهبود کارکرد مغز به دست آورند.

یکی از دلایل اهمیت بازی پازل تاثیر آن بر تقویت حافظه و مبارزه با بیماری آلزایمر است.

افرادی که به دلایل موروثی نگران ابتلا به آلزایمر هستند می توانند با این بازی و سایر بازی های تقویت حافظه مثل فلش کارت و همچنین تمرین به خاطر سپردن شعر از بروز این بیماری جلوگیری کنید.

در اهمیت بازی پازل کافی است بدانید که بازی های پازل و سایر بازی های تقویت هوش میتوانند کارکرد مغز شما را در مسائل روزمره زندگیتان به نحو موثری بهبود بخشند.

منبع:
Teach, make a difference. (2013). The Benefits of Puzzles in Early Childhood Development. 

OT MAM learning activities. (2012). Teach Your Toddler To Do Puzzles.

 کودک در بازی یاد می‌گیرد که چگونه یاد بگیرد، چگونه با دنیا کنار آمده و از عهده وظایف زندگی برآید. او به روش خود از مهارت ها و تکنیک های گوناگون استفاده می‌نماید تا به مشکلات فایق آید. همچنین بازی وسیله‌ای برای آشکار کردن فرآیند رشد شخصیت است . کودک فعالانه در صدد تشکیل فردیت خود که کم و بیش یگانه است می باشد. او به آهستگی و اغلب با بی میلی، گاهی نیز با اشتیاق، تلاش می‌کند بر سردرگمی ها،‌ پریشانی‌ها و تضادها غلبه یافته و مهارت‌های زندگی در جهان پیشرفته را کسب نماید. او در بازی خود، یک سری از نقش های متغیر ـ مخصوصا نقش مذکر یا مؤنث ـ را برای دسترسی و نزدیکی به دنیای بزرگسالان به عهده می‌گیرد و آن را تمرین می‌کند و به تبع آن با هویت جنسی خود آشنا می شود. کودک در حین بازی تجارب گذشته ی خود را تمرین می‌کند و آنها را با الگوها و ادراکات جدید خود تلفیق می‌کند. وی در هر تغییری با روابطش با جهان، به طور مستمر خود را از نو کشف می‌کند. او در حین بازی سعی می‌کند مشکلات و تضادهایش را حل کند تا پریشانی‌ها و سردرگمی‌هایش را بیرون بریزد و در این مسیر وسایل بازی و اغلب وسایل بزرگ ترها را دستکاری می‌کند. بدین ترتیب او به سوی آینده پیش می‌رود

فرزندتان را دوست داشته باشید و تا می توانید به او محبت کنید. به او حق انتخاب و تصمیم گیری بدهید. وقتی شکست می خورد ، به جای اینکه او را سرزنش کنید، راههای غلبه بر مشکلات را به او یاد بدهید. به حرفهایش گوش کنید. به او کمک کنید تا خودش راه آموختن را یاد بگیرد. جاذبه های دنیا را به او نشان دهید. مثلا کودک خود را به پارک، موزه، باغ وحش، کوه و غیره ببرید. 

با به كارگيري 30 شيوه ی ساده از هنگام بارداري تا پايان دوسالگي افزون بر رشد جسماني مناسب، زمينه هاي افزايش بهره هوشي كودكان را تقويت كنيد. از آنجا كه پايه ريزي و شكل گيري رشد جسماني و ذهني كودكان از بارداري تا دو سالگي است، به كارگيري اين شيوه به طور هماهنگ به رشد همه جانبه و مناسب كودك كمك مي كند.

در هنگام بارداري:

1-تيروئيدتان را آزمايش كنيد زيرا كم كاري خفيف تيروئيد در خانمهاي باردار سبب كاهش معني داري در هوش كودكان مي شود.

2-كولين مصرف كنيد، اين ماده مغذي در گوشت، تخم مرغ و حبوبات وجود دارد

3-ويتامين هايي را كه پزشك در دوران بارداري براي شما تجويز مي كند مصرف كنيد

4-با جنين خود حرف بزنيد و او را صدا كنيد

5-از نوشيدن قهوه و خوردن دارو بدون تجويز پزشك اجتناب كنيد

در شش ماهه نخست پس از تولد: 

6-فرزندتان را با شير مادر تغذيه كنيد

7-در صورت بروز افسردگي بعد از زايمان ، براي درمان آن اقدام كنيد

8-منابع غني از آهن مانند گوشت، سبزيجات، تخم مرغ و ميوه هاي تازه مصرف كنيد

9-در زمان شيردهي خوردن غذاهاي حاوي ويتامين مانند مخمر، نان، غذاهاي دريايي و تخم مرغ را فراموش نكنيد

10-براي كودكتان موسيقي به ويژه موسيقي سنتي و كلاسيك پخش كنيد

11-كودك را ماساژ دهيد ، مطالعات نشان دادهاند كه ماساژ روزانه كودكان رشد مغزي آنان را به ميزان قابل توجهي افزايش مي دهد

دوران شش ماهگي تا يك سالگي:

12-با كودكتان به طور مستقيم و چشم در چشم صحبت كنيد

13-معناي لغات را با اشاره ارتباط دهيد ؛ به طور مثال هنگامي كه نام چيزي را مي بريد به آن اشاره كنيد يا كودك را در مقابل آن نگه داريد

14-با هديه هاي مخصوص كودكان، او را تشويق كنيد

15-اجازه آزادي حركت به كودكان بدهيد، بگذاريد كه آنها كنجكاوي غريزي شان را همواره به كار برند

16-تشخيص و فرق گذاري بين اشيا را به كودكتان با پرسش و گفتن جواب درست بياموزيد

17-كودكان از آموزش اجباري خوششان نمي آيد، از آن بپرهيزيد

18-هنگامي كه فرزندتان احساس خستگي كرد، آموزش را قطع كنيد

دوران يك تا دو سالگي:

19-كودكان را با غذاهاي سرشار از آهن تغذيه كنيد.

20-به كودكان ميان وعده هاي سالم و مغذي بدهيد و از دادن ميان وعده هاي بي فايده مانند پفك و چيپس به كودك خودداري نماييد

21-براي كودكتان كتاب بخوانيد

22-در حضور او مطالعه كنيد

23-براي او اسباب بازي هاي كمك آموزشي تهيه كنيد

24-با كودك خود بازي كنيد. شركت در بازي هاي دسته جمعي ، مهارت هاي هوش اجتماعي كودك را افزايش مي دهد

25-مطمئن شويد كودكتان خوب استراحت كرده است، خوابيدن دستكم ده ساعت در شبانه روز براي او لازم است

26-هنگامي كه با كودكتان صحبت مي كنيد صداهاي اضافي مانند راديو و تلويزيون را خاموش كنيد و نور را در حد متوسط نگاه داريد

27-درخواست هاي تكراري كودك را اجابت كنيد. تكرار ارتباط نورون ها را در مغز تقويت مي كند ؛ بنابراين اگر براي چندمين باز از شما مي خواهد كتابي را برايش بخوانيد ، بدون اصرار و پافشاري روي خواندن يك داستان ديگر ، آن را براي او بخوانيد

28-وقتي كودك نوپاي شما به چيزي اشاره مي كند و نامش را مي پرسد در جوابش به او اطلاعات بيشتري بدهيد. به طور مثال : آن يك توپ است، يك توپ آبي با خط هاي قرمز.

29-در تربيت كودك انضباط همراه با محبت فراوان داشته باشيد

30-هرگز به كودكتان نگوييد "تو چيزي نمي فهمي" زيرا اگر كودك آن را باور كند، حرف شما تحقق خواهد يافت

محققان آمریكایی به این نتیجه دست یافتند كه مصرف پنج ماده غذایی می‌تواند باعث افزایش هوش كودكان شود.

ماهی سالمون - ماهی آزاد: این ماهی منبع غنی از پروتئین و اسیدهای چرب چون امگا 3 است. این مواد می‌توانند سیستم عصبی را تقویت كنند.

سیب زمینی شیرین: بهتر آن است كه ابتدا سیب‌زمینی را به ورقه‌های نازك بریده و با دارچین آن را دودی كنید. این ماده غذایی سرشار از آنتی اكسیدان و ویتامین آ است و می‌تواند با فعال كردن عصب‌ها، قدرت تفكر را بالا ببرد.

تخم مرغ: بهتر است روز را با تهیه املت خوشمزه با تخم‌مرغ‌های تازه آغاز كنید. تخم مرغ‌های خانگی منبع غنی از چولاین كه باعث گسترش فعالیت مغزی و حافظه می‌شود، هستند و برای كودكان بسیار مفید است. چولاین نوعی ویتامین حلال در آب بوده و جزو گروه ویتامین‌های ب است.

توت فرنگی و قره قاط: می‌توانید با مخلوط كردن این میوه‌ها با ماست، یك دسر خوشمزه برای كودكان تهیه كنید. این میوه‌ها سرشار از آنتی اكسیدان هستند كه ادراك، حافظه و ارتباط ذهنی را در كودك تقویت كرده و باعث رشد فكری و قدرت تمركز می‌شود.

حبوبات: حبوباتی چون لوبیا چیتی، لوبیا قرمز، عدس، لپه و سایر حبوبات منبع غنی از اسیدهای چرب امگا 3 هستند كه باعث خون‌سازی در رگ‌ها و تقویت سلول‌های عصبی می‌شوند. می‌توانید از این حبوبات در سالاد، سوپ و یا آش‌های مختلف استفاده كنید.

باید با بچه ها بازی کرد و وقتی که برنده می شویم اصلاً بردن خودمان را مهم نکنیم.

باید با آنها بازی کرد و وقتی که می بازیم، کاملا وانمود کنیم که هیچ اتفاقی نیفتاده است، بلکه تاکید بر این باشد که:
چه اندازه کوشش کردیم،
با چه سرعتی دویدیم،
چقدر عرق کردیم،
چقدر تشنه شدیم،
چقدر راه آمدیم.

?باید به محتوای بازی توجه داشت تا به جنبه ی رقابتی آن؛